Τα προσωπικά όρια δουλεύουν αμφίδρομα. Δημιουργούν συναισθηματική σταθερότητα και υγεία και δημιουργούνται από ανθρώπους που επίσης διαθέτουν και συναισθηματική σταθερότητα και υγεία.
Αν αρχίσεις να δουλεύεις από σήμερα κιόλας στο θέμα των ορίων, θα παρατηρήσεις πολύ σύντομα στον εαυτό σου σημαντικές διαφορές: στην αυτοεκτίμησή σου, στην αυτοπεποίθησή σου, στην πνευματική και συναισθηματική σου σταθερότητα και σε πολλά άλλα.
Και, ναι. Είτε το πιστεύεις είτε όχι, ακόμη και τα όρια μπορεί να είναι σέξι. Ας αρχίσουμε όμως με τη λίστα μας για να καταλάβουμε πως τα πας με τα όρια σου:
- Νιώθεις μήπως πως οι άνθρωποι σε εκμεταλλεύονται, πως εκμεταλλεύονται τα συναισθήματά σου, και αυτό συμβαίνει συχνά;
- Νιώθεις μήπως πως έχεις ανάγκη να σώζεις τους ανθρώπους που σε περιβάλλουν; Νιώθεις πως πρέπει να διορθώσεις εσύ τα προβλήματά τους;
- Βρίσκεσαι συχνά μπλεγμένη σε ατέρμονους καβγάδες, ή διαφωνίες, χωρίς νόημα;
- Βρίσκεις πως δένεσαι με άτομα πολύ περισσότερο από όσο πρέπει; Αναλόγως ας πούμε, με το πόσο λίγο τα γνωρίζεις;
- Στις σχέσεις σου, σου φαίνεται πως τα πράγματα πηγαίνουν είτε υπέροχα είτε χάλια, χωρίς ενδιάμεση κατάσταση; Ή μήπως ακολουθείς το μοτίβο πότε μαζί / πότε χώρια, με το ίδιο άτομο, για καιρό;
- Λες πως μισείς τα δράματα, αλλά μπλέκεσαι διαρκώς σε δράματα;
- Περνάς πολύ χρόνο από τη ζωή σου με το να υπερασπίζεσαι τον εαυτό σου ενάντια σε καταστάσεις για τις οποίες (πιστεύεις ότι) δεν φταις εσύ;
Αν η απάντησή σου είναι ναι, έστω και σε κάποια από τα παραπάνω, τότε μάλλον έχεις θέμα ορίων.
Τι είναι τα προσωπικά όρια;
Ας αρχίσουμε από τα πρακτικά για να πάμε και στα πιο θεωρητικά. Αντί να ορίσουμε τι είναι τα όρια, ας μιλήσουμε καλύτερα για το πως είναι.
Υγιή προσωπικά όρια σημαίνει να παίρνεις την ευθύνη των πράξεών σου, των συναισθημάτων σου, αλλά να ΜΗΝ παίρνεις την ευθύνη για τις πράξεις και τα συναισθήματα των άλλων.
Οι άνθρωποι με σαθρά όρια συνήθως είναι δύο ειδών: αυτοί που παίρνουν ευθύνες για ξένα αισθήματα και για ξένες πράξεις, και αυτοί που περιμένουν / απαιτούν από τους άλλους να παίρνουν εκείνοι την ευθύνη για τις δικές τους πράξεις και για τα δικά τους αισθήματα. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον το πώς οι δύο αυτοί τύποι ανθρώπων καταλήγουν σε σχέσεις, οι μεν με τους δε.
Μερικά παραδείγματα:
- Δεν θα βγαίνεις με τους φίλους σου χωρίς εμένα. Ζηλεύω. Θα μείνεις σπίτι μαζί μου.
- Κορίτσια, συγνώμη, δεν μπορώ να έρθω μαζί σας απόψε. Ο σύντροφος μου θα «τα πάρει» και θα γκρινιάζει.
- Οι συνάδελφοί μου είναι όλοι βλάκες. Πρέπει να κάτσω μέχρι αργά, να τους πω πώς να κάνουν τη δουλειά τους.
- Πολύ θα την ήθελα τη δουλειά στην Κόρινθο. Αλλά η μάνα μου δεν θα μου το συγχωρήσει ποτέ αν μετακομίσω τόσο μακριά της.
Σε κάθε μία από τις παραπάνω περιπτώσεις, τα άτομα είτε επωμίζονται ευθύνες άλλων είτε εναποθέτουν σε άλλους τις προσωπικές τους ευθύνες.
Σαθρά όρια και Σχέσεις
Πιστεύω πως τα θέματα ορίων είναι δυσκολότερο να αντιμετωπιστούν αν υφίστανται μέσα στα οικογενειακά πλαίσια. Μπορείς να παρατήσεις ευκολότερα το βλάκα γκόμενο, ακόμη και το βλάκα σύζυγο, αλλά δεν μπορείς να παρατήσεις ολωσδιόλου τους γονείς σου.
Αν τα όρια σου είναι σαθρά μέσα στην οικογένεια, πιθανώς θα είναι αναλόγως αδύναμα και στις ερωτικές σου σχέσεις. Και εκεί, στις σχέσεις σου, είναι πολύ πιο εύκολο να ξεκινήσεις να τα διορθώνεις.
Πιθανώς θα έχεις περάσει από κάποια σχέση (ή και περισσότερες) παρόμοια στη δυναμική της με τρενάκι του λούνα παρκ. Όταν όλα ήταν καλά πετούσες στον έβδομο ουρανό.
Όταν όμως τα πράγματα πήγαιναν άσχημα, ήταν σκέτη καταστροφή. Μία δυο βδομάδες ευτυχίας, άλλη μία σκέτη κόλαση, ένας μήνας απόλυτης ευτυχίας, μετά ένας φρικτός χωρισμός, μετά ένα ξανασμίξιμο σκέτο μελόδραμα.
Αυτού του είδους οι σχέσεις είναι σχέσεις αλληλεξάρτησης, χαρακτηριστικές ανθρώπων που δεν καταφέρνουν να διατηρήσουν ισχυρά προσωπικά όρια.
Οι άνθρωποι που δεν έχουν όρια έχουν υψηλό δείκτη εξάρτησης. Οι άνθρωποι με συμπεριφορές εξάρτησης έχουν απελπισμένη ανάγκη από αγάπη και τρυφερότητα. Προκειμένου να εισπράξουν την αγάπη και την τρυφερότητα που χρειάζονται, καταργούν τα προσωπικά τους όρια, θυσιάζουν ακόμη και την ταυτότητά τους.
Και σαν από τραγική ειρωνεία, ακριβώς αυτή η έλλειψη προσωπικών ορίων είναι που τους κάνεις αντιπαθείς και μη ερωτεύσιμους, κι έτσι μπλέκουν σε φαύλο κύκλο.
Θες να μάθεις να βάζεις τα όρια σου στη σχέση σου; Δες εδώ
Το θύμα και ο σωτήρας
Οι άνθρωποι που φορτώνουν σε άλλους την ευθύνη των πράξεων και των αισθημάτων τους το κάνουν επειδή πιστεύουν ότι αν ο περίγυρός τους έχει την ευθύνη για όλα, οι ίδιοι θα είναι πάντα αθώοι και θα εισπράττουν την αγάπη που πάντα επιθυμούσαν και χρειάζονταν. Αν πάντα προβάλουν τον εαυτό τους ως θύμα, τελικά δεν μπορεί, κάποιος θα έρθει να τους σώσει.
Οι άνθρωποι λοιπόν που επωμίζονται ξένες ευθύνες είναι αυτοί που επιζητούν να βρουν ένα θύμα να το σώσουν. Αν διορθώσουν, ας πούμε το φίλο/ φίλη τους, θα εισπράξουν αγάπη, εκτίμηση, όλα αυτά. Και όπως εύκολα μπορεί κανείς να φανταστεί, αυτοί οι δύο τύποι ανθρώπων έλκονται απεριόριστα οι μεν από τους δε.
Και συχνά απαντάται το φαινόμενο ότι έχουν μεγαλώσει σε οικογένειες όπου οι γονείς τους επεδείκνυαν ανάλογες συμπεριφορές. Έτσι λοιπόν το πρότυπο που έχουν μέσα στο κεφάλι τους για μία ευτυχισμένη σχέση σημαίνει σαθρά όρια και συμπεριφορές εξάρτησης.
Και, επίσης κατά τραγική ειρωνεία, και οι δύο περιπτώσεις αποτυγχάνουν οικτρά να καλύψουν τις ανάγκες των ανθρώπων με τους οποίους σχετίζονται. Το μόνο που κάνουν είναι να τροφοδοτούν συμπεριφορές εξάρτησης και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Το θύμα δημιουργεί όλο και περισσότερες καταστάσεις ανάγκης, που πρέπει να λυθούν.
Το έτερον ήμισυ μπαίνει στη διαδικασία της διάσωσής του/ της, ξανά και ξανά. Και τελικά η αγάπη, η εκτίμηση, η τρυφερότητα, όλα αυτά που επιθυμούν και οι δύο, δεν εισπράττονται από κανέναν τους.
Το θύμα δημιουργεί προβλήματα που δεν είναι αληθινά προβλήματα. Τα δημιουργεί μόνο κα μόνο για να τραβήξει την προσοχή. Για να τον αγαπάνε.
Έρχεται το έτερον ήμισυ και λύνει τα μη αληθινά προβλήματα όχι επειδή τα πιστεύει για αληθινά, αλλά γιατί νιώθει πως, αν το κάνει, το ταίρι του θα τον αγαπήσει περισσότερο. Και στις δυο περιπτώσεις οι προθέσεις είναι καθαρά πραγματιστικές και οι συμπεριφορές χειριστικές. Καθόλου ευχάριστες, καθόλου αποδοτικές.
Αν ήθελες να σώσεις το θύμα που σχετίζεται μαζί σου θα του έλεγες: «Κοίτα, αγάπη μου, μη ρίχνεις στους άλλους τις ευθύνες για τα δικά σου λάθη. Κοίτα να τα κανονίσεις μοναχός σου». Αυτό θα σήμαινε πραγματική αγάπη.
Όσο δε για το θύμα, αν είχε το παραμικρό ενδιαφέρον για το διασώστη του, θα του έλεγε: «Αγάπη μου, είναι δικό μου θέμα. Δεν χρειάζεται να το επωμιστείς». Αυτό θα σήμαινε πραγματική αγάπη.
Αλλά φυσικά, δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο.
Τόσο τα θύματα όσο και οι διασώστες τους πέφτουν σε μία διαδικασία συναισθηματικής μέθης, ο ένας με τον άλλο. Είναι εξαρτώμενοι ο ένας από τον άλλο σαν από τοξικές ουσίες, και αν τύχει να βρεθούν με έναν υγιή συναισθηματικά άνθρωπο τους φαίνεται βαρετός, και παραπονιούνται για έλλειψη χημείας.
Απορρίπτουν τους υγιείς και συναισθηματικά ασφαλείς ανθρώπους επειδή τα ισχυρά όρια ενός υγιούς ανθρώπου δεν διεγείρουν τα δικά τους, χαλαρά και διαλυμένα, προσωπικά όρια.