Σήμερα θα ασχοληθούμε με μια από τις πιο κοινές πεποιθήσεις που μαστίζουν την κοινωνία μας. Μία πεποίθηση που τη μοιράζονται τόσο οι άντρες όσο και οι γυναίκες, και είναι ενοχλητική και στρεβλή. Θα μιλήσουμε για το σύμπλεγμα Παρθένας/Πόρνης (Madonna/Whore complex).
Το βλέπουμε παντού: εκφράζεται στην κουλτούρα μας, σε κάθε έκφανση της τέχνης και στα πρότυπα που προβάλλονται. Ένα καταπιεσμένο, παρθενικό κορίτσι από τη μια και από την άλλη μια φαμ φατάλ με ελάχιστη ηθική, που έχει μετατρέψει το σεξ σε όργανο παγίδευσης αντρικών καρδιών.
Ανιχνεύουμε αυτή την αντίληψη στο πώς συμπεριφέρονται οι άντρες στις γυναίκες, στο πώς αντιμετωπίζεται η συμπεριφορά των γυναικών, τόσο από τους άντρες, όσο και από τις ίδιες τις γυναίκες.
Είναι μία πεποίθηση άδικη, που μόνο πόνο προκαλεί και στα δύο φύλα και προβλήματα στις σχέσεις μεταξύ τους.
Τι ακριβώς είναι το Madonna/Whore complex;
Το σύμπλεγμα Παρθένας / Πόρνης, σαν όρος, πρωτοεμφανίζεται στην ψυχολογία από το Ζίγκμουντ Φρόυντ. Η ιδέα είναι ότι τόσο οι άντρες όσο και οι γυναίκες τείνουν να κατηγοριοποιήσουν τη γυναικεία συμπεριφορά στα δύο αυτά ακραία στρατόπεδα. Από τη μία παρθένες και αγνές σαν παναγίες και από την άλλη ξεπεσμένες και ανήθικες πόρνες.
Τα καλά κορίτσια είναι ενάρετα, είναι …αγνά και αγαθά και βεβαίως παρθενικά, ασεξουαλικά σχεδόν. Τα κακά κορίτσια, οι πόρνες, είναι αδηφάγες σεξουαλικά, είναι επιθετικές, πηγαίνουν με όλους… Στην πραγματικότητα η περιγραφή τους έχει να κάνει αποκλειστικά με το πώς τις αντιμετωπίζει η αντρική σεξουαλικότητα. Ή με το πώς θα τις ήθελε να είναι. Με το πώς βολεύει να κατηγοριοποιηθούν.
Από πού μας ήρθε αυτή η κατηγοριοποίηση;
Αυτή είναι μία σοβαρή ερώτηση.
Σύμφωνα με τον Ζίγκμουντ Φρόυντ το πρόβλημα αυτό ξεκινάει από τη μητέρα. Ο άντρας αισθάνεται άβολα όταν νιώθει πως μοιράζεται την τρυφερότητα και την αγάπη που κάποτε μοιραζόταν με τη μητέρα του, με μία σεξουαλική σύντροφο. Επειδή ορισμένοι άντρες δεν μπορούν να διαχειριστούν την Οιδιπόδεια σύγκρουση μέσα στο μυαλό τους, χωρίζουν τις γυναίκες σε δύο κατηγορίες.
Η διχοτόμηση αυτή κρατά αιώνες, ωστόσο. Ο διαχωρισμός των γυναικών σε αγίες/ μητέρες/ παρθένες/ πλάσματα χωρίς σεξουαλικότητα και σε γυναίκες των οποίων η ύπαρξη περιστρέφεται αποκλειστικά γύρω από το σεξ. Η μεσαιωνική λογοτεχνία και η ποίηση είναι γεμάτες από τέτοια πρότυπα.
Αγίες από τη μία, πειρασμοί από την άλλη. Μάλιστα οι γυναίκες πειρασμοί χρησιμοποιούν το σεξ και την επιρροή που έχει αυτό επάνω στους άντρες για να τους οδηγήσουν στην ηθική κατάπτωση και στον όλεθρο. Από την άλλη, οι αγίες και σεμνές γυναίκες αντιπροσωπεύουν την ενάρετη, την σωστή και καθώς πρέπει ζωή.
Κατά την γνώμη μου και από όσο έχω μελετήσει το Madonna/Whore complex, νομίζω πως όλη αυτή η κατηγοριοποίηση πηγάζει από το φόβο που τρέφουν κάποιοι άντρες για τη γυναικεία σεξουαλικότητα, από μια ομιχλώδη διάκριση που υπάρχει όσον αφορά στον ρόλο των φύλων και από το φόβο μήπως η δήθεν ύπουλη γυναίκα καταστήσει το ισχυρό φύλο ανίσχυρο.
Πολύ συχνά οι άντρες παρουσιάζονται σαν να βρίσκονται εξ ολοκλήρου στο έλεος της σεξουαλικότητας και των πόθων τους. Αυτό σημαίνει πως η γυναίκα πρέπει να αναλάβει το ρόλο του φύλακα της ανδρικής ηθικής. Ας διαχωριστούν λοιπόν οι γυναίκες, από τη μία οι σεξουαλικά υποταγμένες, οι παρθένες που λέγαμε πριν, και από την άλλη οι ελευθεριάζουσες, που απλώς αντιμετωπίζουν το σεξ όσο ηδονιστικά το αντιμετωπίζουν και οι άντρες. Οι άντρες μπορούν να ελέγχουν τις πρώτες, και αυτές που μπορούν να ελέγξουν είναι καλές. Από τις άλλες αισθάνονται ότι χάνουν τον έλεγχο, άρα, είναι κακές.
Επί προσθέτως, το να ελέγχει κανείς τη γυναικεία σεξουαλικότητα σημαίνει αυτόματα και τον έλεγχο της αναπαραγωγής. Επειδή οι άντρες δεν είχαν τρόπο να γνωρίζουν με βεβαιότητα αν το παιδί που γεννιόταν κάτω από τη στέγη τους ήταν όντως δικό τους, περιόριζαν σε συγκεκριμένους κανόνες συμπεριφοράς τη μητέρα του παιδιού τους. Είχαν έτσι έναν κάποιον έλεγχο στο θέμα της πατρότητας.
Ποιο λοιπόν είναι το πρόβλημα;
Θα πει κανείς ότι αυτό είναι πρόβλημα που πλέον, στον 21ο αιώνα που ζούμε, δεν μας απασχολεί. Φεμινισμός. Σεξουαλική απελευθέρωση. Οι γυναίκες πλέον ενθαρρύνονται να εξερευνήσουν τη σεξουαλικότητά τους. Έτσι δεν είναι;
Ωστόσο, ο διαχωρισμός παρθένας/ πόρνης του Madonna/Whore complex υφίσταται ακόμη. Η γυναίκα που φέρεται υπερβολικά προκλητικά ακόμη χαρακτηρίζεται πόρνη.
Όποτε μία γυναίκα συμπεριφέρεται σαν σεξουαλικά συνειδητοποιημένο πλάσμα την αποκαλούνε τσουλάκι. Ο άντρας οφείλει να εξερευνά τη σεξουαλικότητα του στο έπακρο, η γυναίκα όμως ακόμη στιγματίζεται, λίγο ή πολύ.
Τέτοιοι χαρακτηρισμοί και ιδεοληψίες επίσης πηγάζουν από τον διαχωρισμό που αναφέραμε πριν.
Αν η γυναίκα δεν ακολουθεί το μοντέλο της Παρθένας τότε της αξίζει να την ντροπιάσουν και να την εξαπατήσουν. Αν έχει επιλέξει να γίνει η «Πόρνη» φταίει εκείνη μόνο και κανείς άλλος. Αν ήταν καλή και αγαθή δεν θα επέλεγε να είναι η Πόρνη. Φταίει εκείνη αποκλειστικά για την απόρριψη και την περιθωριοποίηση που σίγουρα θα ακολουθήσει.
Η Πόρνη λοιπόν αντιπροσωπεύει τον φόβο ορισμένων ανδρών για την αχαλίνωτη γυναικεία σεξουαλικότητα. Και η Παρθένα όμως είναι ένας καταπιεστικός ρόλος, ακόμη και προσβλητικός. Η Παρθένα μπαίνει στο απυρόβλητο της αγιότητάς της, σε ένα βάθρο όπου οι άλλοι τη λατρεύουν. Αναγκαία η Παρθένα έχει μετατραπεί σε κάτι που χρειάζεται προστασία, να το προσέχουν μην τυχόν και σπάσει. Είναι υποτακτική και υπάκουη, άγεται και φέρεται από τους άντρες που την περιβάλλουν. Η Πόρνη επισύρει την αντρική τιμωρία, η Παρθένα τη λατρεία. Η προσωπικότητά της υποβαθμίζεται.
Δεν έχει να κάνει μόνο με το σεξ
Η διαφορά μεταξύ των δύο αυτών ακραίων μοντέλων γυναίκας πηγαίνει πέρα από το πώς αυτές εκφράζουν τη σεξουαλικότητά τους. Έχει να κάνει με τη γενικότερη συμπεριφορά των ατόμων σε κάθε περίπτωση. Το καλό κορίτσι υποτάσσεται. Δεν είναι επιθετικό. Αποφεύγει τις φασαρίες και πάει με το ρεύμα των πολλών. Δεν θέλει να προσβάλλει ούτε να ενοχλεί. Απεναντίας το κακό κορίτσι κάνει φασαρία. Καυγαδίζει, φωνάζει διεκδικεί το ζωτικό της χώρο. Παλεύει για ακόμη περισσότερο. Είναι πιο αρρενωπή.
Μία γυναίκα αρρενωπή, με την έννοια ότι και σεξουαλικά διαχειρίζεται ανάλογα τις επιθυμίες της, λοιδορείται και τιμωρείται. Η πιο θηλυπρεπής παρθένα κερδίζει, απεναντίας, τη λατρεία των αντρών.
Καταλαβαίνεις λοιπόν πως μια τέτοια οπτική δεν μπορεί να οδηγήσει σε μια υγιή σχέση;